Güneş ve çevresinde dolanan gök cisimlerinin oluşturduğu sistemdir.Güneş Sistemi’nde bulunan gök cisimleri Samanyolu galaksisinde Güneş’le beraber hareket ederler. Kütle çekimi, Güneş Sistemi’nin üyelerinibir arada tutar.

	Eğim	Bir Gün(saat)
Mercür	0.1°	1407.5
Venüs	177.4°	5832.5
Dünya	23.45°	23.9345
Mars	25.19°	24.623
Jüpiter	3.12°	9.925
Satürn	26.73°	10.656
Uranüs	97.86°	17.24
Neptün	29.56°	16.11
Plüton	119.6°	153.29

MERKÜR: Güneş’e en yakın gezegendir. Küçüktür. Uydusu ve atmosferi yoktur.

ÖZELLİKLERİ:

1- Güneş’e uzaklığı 58 milyon km.

2- Dünya’ya uzaklılığı yaklaşık 92 milyon km.

3- Yüzölçümü: Dünya’nın yirmide biri.

 

 

 

VENÜS: Kütlesi ve büyüklüğü Dünya’nınkine çok yakındır. Yüzeyinde büyük kraterler ve yüksek kabartılar vardır. Atmosferi kalındır ve büyük oranda karbon dioksitten oluşur. Bu yüzden Venüs çok sıcaktır.

ÖZELLİKLERİ:

1- Güneş’e uzaklığı yaklaşık 108 milyon km

2- Dünya’ya uzaklığı 42 milyon km

3- Yüzölçümü: Dünya’ya eşit büyüklükte

 

DÜNYA: Üzerinde hayat olan tek gezegendir. Atmosferindeki oksijen, yüzeyindeki su ve sıcaklık ortalamaları bunda etkendir.

ÖZELLİKLERİ:

1- Güneş’e uzaklığı ortalama 150 km

2- Uydu sayısı: 1

 

MARS: Yüzeyi Dünya yüzeyine benzer, ama yükseltileri, Dünya’daki dağlardan büyüktür.Çoğu karbondioksitten oluşan ince bir atmosferi vardır ama hayat yoktur. Mars’ın bir günü Dünya’nınkinden sadece 37 dakika daha uzundur.

ÖZELLİKLERİ:

1- Güneş’e uzaklığı ortalama 228 milyon km  

2- Dünya’ya uzaklığı 78,4 milyon km

3- Yüzölçümü: Dünya’nın onda biri

4- Uydu sayısı: 2

 

JÜPİTER: Güneş Sistemi’nin en büyük gezegenidir. Çapı Dünya’nınkinin 11 katına eşittir. 39 uydusu vardır. Bunlardan biri olan Ganimed, Güneş Sisteminin en büyük uydusudur. Jüpiter Güneş’ten çok uzak olduğu için soğuktur.

ÖZELLİKLERİ:

1- Güneş’ e uzaklığı ortalama 778 milyon kilometredir.

2- Dünya’ya uzaklığı 628 milyon kilometredir.

3- Yüzölçümü: Dünya’nın üçyüz katı

4- Uydu sayısı: 39

 

SATÜRN: Jüpiter’den sonra Güneş sistemindeki en büyük gezegendir. Güneşten ortalama uzaklığı 1.472 km’dir. En az 21 tane uydusu vardır. Satürn ‘ün ekvator düzleminde gezegeni kuşatan yassı, toz ve buz parçalarından oluşmuş yedi ayrı halka vardır.Dolanım süresi yaklaşık 29 yıldır.

 

URANÜS: Güneş çevresindeki dolanım süresi 84.01 yıl, Güneş’e ortalama uzaklığı ise 2 milyar 870 milyon km dolaylarındadır. Metandan oluşan bir atmosferi olduğu sanılmaktadır.

 

NEPTÜN: Güneşin çevresindeki bir tam dolanımını 164.79 yılda tamamlar. Güneşten ortalama uzaklığı 4 milyar 494 km. dir. Atmosferin en üst bölümünde

metan gazı bulutları vardır.Katmanları çok soğuktur . Bilinen uydu sayısı sekiz tanedir. Çıplak gözle görülmeyecek kadar soluktur.

 

PLÜTON: Üst katmanları çok soğuktur . Bilinen uydu sayısı sekiz tanedir. Çıplak gözle görülmeyecek kadar soluktur.

 

KUYRUKLU YILDIZLAR

 

Kuyruklu yıldızlar gerçekte yıldız değildir. Güneş'ten aldıkları ışığı yansıtırlar. Kuyruklu yıldızların Güneş'e uzak olan kısımları, gaz bulutundan oluşmuş birer kuyruk şeklindedir. Kuyruğun uzunluğu ve şekli zamanla değişir.

 

 

ASTEROİTLER

 

Asteroit kelimesi, yıldıza benzeyen anlamına gelir. Fakat asteroitler yapı olarak gezegenlere benzerler. Asteroitler, Güneş'in etrafında Mars ve Jüpiter arasındaki yörüngeleri üzerinde hareket ederler.

 

 

METEORLAR

 

  Güneş sistemindeki gezegenlerin aralarındaki boşlukta bulunur ve ışık yaymazlar. Bunlardan bazıları, Dünya'ya yakın bir yerden geçerken, çekim etkisiyle Dünya'nın atmosferine girerler.

 

  Dünya atmosferine giren bir meteor, yüksek sıcaklık sebebiyle parçalanabilir ve ışık saçar. Yanmayan kısmı ve külleri yeryüzüne düşebilir. Yeryüzüne düşen meteor veya parçalarına göktaşı adı verilir.

 

 

 

 

UZAY ARAÇLARI

* Uzay araçları, uzayda araştırma yapmak için uzaya gönderilmiştir.Ay’a insanlı ilk uzay aracı Apollo 11 ile çıkmıştır(1969). Uzay mekikleri de insanlı uzay araçlarıdır.

* Merkür’e, Venüs’e, Mars’a ve diğer gezegenlere insansız sonda adı verilen uzay araçları gönderilmektedir.Bu araçlar Yer’den yönetilmekte, Dünya’ya radyo dlgaları ile fotoğraflar göndermektedir.

Nadir olarak tek başlarına kullanılırlar. Mutlaka bir yükü vardır. En azından taşıdığı alet için bir enerji kaynağına ve haberleşme için alıcı ve vericilere ihtiyaç vardır. En basit astronotik roketlerde yük çok küçüktür. Bunlar genellikle atmosfer dışına çıkmazlar. Kısa süreli astronomik ve meteorolojik gözlemler amacıyla kullanılırlar. Roket atılır, belli bir yüksekliğe çıktıktan sonra roketin içindeki alet gerekli ölçümleri yapar. Daha sonra roket belirlenen bir yere düşürülür. Düşen kapsül bulunur kaydedilen bilgiler elde edilir. Bu yöntem sonraları terkedildi. Onun yerine roket hedef yükseklikte bilgi topladıktan sonra bilgileri radyo vericisiyle yer istasyonlarına iletir. Düşen kapsül aranmaz. Bu amaçlı roketler genellikle atmosferin üst tabakalarına ait ölçümlerin yapılmasında, güneş gözlemlerinde, uzaydan gelen kısa dalgaboylu çalışmalarda kullanılırlar.

Uzay araçlarını genelde iki gruba ayırırız:

1.     İnsanlı uzay araçları

2.     İnsansız uzay araçları

Bunlarda girdikleri yörüngelere göre üçe ayrılırlar:

1.     Yer etrafında yörüngeye girecek olanlar

2.     Ay çevresinde yörüngeye girecek olanlar ya da Ay'a inecek olanlar

3.     Gezegen yörüngelerine girecek olanlar ya da Güneş çevresinde dolananlar

İnsansız uzay araçlarının Yer'i terk ettikten sonra geri dönmelerine gerek yoktur. Ancak insanlı olanların yere dönmeleri gerekmektedir. Bu nedenle içlerinde insan metabolizması için gerekli olan donanımın bulunması gerekmektedir.

Başka bir sınıflama da amaca göre sınıflamadır. Buna göre:

1.     Bilimsel amaçlı uydular (genelde tek bir uydudan oluşurlar)

2.     Hizmet amaçlı uydular (birden fazla uydunun ortak çalışması vardır, örneğin, meteroloji uyduları, haberleşme uyduları bu türdendir)

3.     Askeri amaçlı uydular (erken uyarı sistemleriyle donatılmış aynı zamanda askeri haberleşme amacıyla kullanılırlar)

4.     Casus uyduları, yapıları, amaçları, ömürleri saklı tutulan, düşman topraklarını gözleyen uydular

5.     İmha uyduları, askeri uyduların bir cinsidir. Düşmana ait bir askeri veya casus uyduyu işlemez hale getirmek için fırlatılan uydulardır. Bir bomba olarak düşünülebilir.

UZAY MEKİKLERİ

 Uzayı incelemek için 18. yüzyıla kadar balonları kullandılar. Sonra roketler kullanılmaya başladı. NASA(Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi-Amerika), uzay meiklerini üretti ve yörüngeye yerleştirdi(1981).

* Uzay mekikleri uzay istasyonlarına defalarca kenetlenebilir ve uzayda uzun süre kalabilir.

*Uzay mekikleri ile;

1- Uzay istasyonlarına malzeme taşınır.

2- Uzay istasyonlarına malzeme taşınır.

3- Yörüngelere uydular yerleştirilir, uydular onarılır.

4- Uzay seyahatleri yapılır.

 

YAPAY UYDULAR(UZAY SONDALARI)

    İnsan eliyle yapılarak gezegenlerin yörüngelerine yerleştirilen araçlardır.         Yer’in yapay uydusu olan Sputnik 1, 4 ekim 1957’de Ruslar tarafından fırlatıldı 1983’ten önce, Güneş sistemindeki diğer dört gökcisminin çevresindeki yörüngelere yapay uydular yerleştirildi: Güneş’in kendisi (ilk yapay uydu:Luna 1,1959); Ay (Luna 10,1966), Mars (Mariner 9,1971) ve Venüs (Venera 9,1975).Öte yandan amerikan sondası Galileo da 1988’de Jüpiter’in
çevresindeki bir yörüngeye oturtuldu. Yer’in yapay uydusu insan eliyle yapılan ve uzaya, büyüklüğü ile doğrultusu yalnız gezegenin çekim etkisiyle Yer’in çevresinde en az bir kez dolanmasını sağlıycak bir hızla fırlatılan bir araçtır. İlk tahminde,Newton, evrensel çekim yasasına uyan bu F çekim kuvveti, F=Km/r2 biçimde yazılabilir; bu bağıntıda m uydu kütlesini, r
Yer’in merkezine olan uzaklığını, K Yer’in çekimsel çekim değişmezini (k= 3,986.105 km^{^3}/sn^2) gösterir

Uydunu balistik yoluna ise uydunun yörüngesi denir. Bu yörünge, en azından Yer’in Newton çekim kuvvetinden doğan farklarla öteki gökcisimlerinin çekiminden ileri gelen tedirginliklerin hesaba katılmadığı durmlarda, sabit bir düzlemde çizilen kapali bir eğri, yani elipstir. Uydunun eliptik yörüngesi bir çok parametreyle tanımlanır:

1. Yerberi, yörüngenin Yer’e en yakın noktasıdır; Yer yüzeyine olan uzaklığı H_P ile gösterilecektir

2. Yeröte, yörüngenin Yer'e en uzak bölgesidir. Yer yüzeyine olan uzaklığı H_a ile gösterilecektir.

3. Yaribüyük eksen , Yer'in yariçapına R dersek (R= 6370 km), yörüngesinin a ile
gösterilen yaribüyük ekseni ,

4. Yörünge düzleminin eğimi, yörünge düzleminin ekvator yaptığı I açısıdır.

5. Dolanım süresi, uydunun, yörüngesi üzerinde tam bir dolanım yapabilmesi için gerekli süredir; yalnız, yarıbüyük eksene bağlı olan dolanım süresi T²=4² . a³/ K formülüyle gösterilir;

6. Yörüngenin çıkış düğümünün bahar açısı, yörüngenin çıkışı düğümü, uydunun Güney
yarıküre’den Kuzey yarıküre’ye geçerken ekvator düzlemini kestiği noktalardır;bahar açısıysa, bu nokta ile Yer'in merkezini birleştiren doğrultunun, ilkbahar noktasının doğrultusu ile yaptığı açıdır (I ile birleştirilen bu parametre yörünge düzleminin uzaydaki konumunu belirler);

7. Yerberinin argümanı, çıkış düğümünün ve yerberinin dogrultularının Yer'in merkezinden
başlayarak yaptığı açıdır (bu parametre yörüngenin kendi düzlemi içindeki konumunu belirler).

Yeryüzünün üzerindeki belli bir H yükseltisine önemli bir parametre olan Vc dairesel hızı denk düşer; bu hız yörüngesi bu yükseltide bir daire (elipsin özel durumu) olan bir uydunun hızıdır. Bu nicelikte ilk kozmik hız da denir ve  Vc=K / (R+H) formülüyle verilir. Dairesel yörüngelerin, kimi yükseltilerdekidolanım süreleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

 

35 800 km yükseltide, yörünge önemli bir rol oynar: 1 436 dakikalık (23 sa 56 dak)dolanım süresi Yer'in dönme süresine eşittir, bu durumda, yörünge Yer’le eş zamanlı’dır. Öte yandan , yörüngenin düzlemi ekvator düzlemiyle karışmışsa, uydu, Yer’deki bir gözlemciye haraketsiz görünecektir: bu durumda yereksenli uydudan söz edilir.

Yer tümüyle küresel olmadığından, çekim potansiyeli Newton’un evrensel çekim ilkesine tamamen uymaz. Yer'in küresellikten en önemli ayrılığı yuvarın basıklığıdır: yörüngesel bozulma şeklinde ortaya çıkan bu basıklığın değeri 3/1 000’dir;

8. Yörünge düzleminin devinimi:söz konusu olan bu düzlemin kutuplar ekseni çevresindeki dönüşüdür (değişen parametre çıkış düğümünün bahar açısıdır); bu haraket, Güneş’in görünen haraketini (günde 1o) dengelemek ve yörünge düzlemini Güneş’e göre yönelimini sabit tutmak için kullanılabilir. O zaman yörüngeye helyosenkron denir. Bu yörünge türü, özellikle H’nin 800 km’ye vei’nin 100o’ye yakın değerleri için elde edilir (bunlar Yer'in gözlem uyduları tarafından kullanılan değerleridir, çünkü her gün aynı saatte aynı bölgelerin üzerinden uçmayı sağlar)

9. Absidler eksenin dönüşü: yeröteyle yerberiyi birleştiren bu eksen, yörünge düzleminde yavaş yavaş döner (değişen parametre yerberini argumenidir). Olay, I=63,4^o eşitliğinde sıfır olur. Yapay bir uydunun yörüngesini etkileyen diğer etmenler şunlardır: 150 km yükseltinin altındaki uydulaşmayı genellikle engelleyen atmosfer sürtünmesi; Ay ve Güneş çekimler; Güneş ışımasının ışınım basıncı.

UZAY İSTASYONLARI

  İnsanların içinde uzun süre kalıp, araştırmalar yapabileceği yapay uydulardır.

  Kuruluş amaçları

* Uzayı araştırmak

* Dünya’da yapılmayan deneyleri ve araştırmaları yapmak.

  Bu amaçlara ulaşılmış olması bakımından bilimin çalışma alanı hızla genişlemiş, sonuçlar daha hızlı bir şekilde alınmaya başlamıştır.

  Bu istasyonlarda enerji ihtiyacı Güneş’ten karşılanmakta, astronotların ihtiyaçları Dünya’dan götürülmektedir.Uzayda Amerikalıların Skylab ve Sovyetler Birliğinin Mir adlı uzay istasyonları vardır.

  Amerikalılar Skylab dışında UUİ adı verilen bir istasyon daha kurma çalışmalarına devam etmektedir.Bu istasyonun inşaatı 2004 yılında bitecek ve bittiğinde boyu 100 metreden fazla olacaktır.